21 Ιουλ 2008

Franco Basaglia: Η μεγάλη μορφή της αντιψυχιατρικής

 ...






Ο Franco Basaglia, τα γραπτά του και το έργο του, είναι το θέμα της σημερινής μας ανάρτησης*. Για όσους δεν έτυχε ν' ακούσετε ποτέ τίποτα γι' αυτόν, υπήρξε ο χαρισματικός καθοδηγητής του κινήματος της δημοκρατικής ψυχιατρικής στην Ιταλία. Ήταν καθηγητής Ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο της Padua και διετέλεσε διευθυντής των ψυχιατρείων της Gorizia κι αργότερα της Trieste. Κατάφερε να καταργήσει τα ψυχιατρεία στην Ιταλία και να προωθήσει τη φροντίδα των ψυχικά πασχόντων σε δομές της κοινότητας. Οι απόψεις του θεωρούνται ακόμα και σήμερα καινοτόμες και σε πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας μας, οι θεωρίες του δεν διδάσκονται, μιας κι εξακολουθούν ν' αποτελούν απειλή για τον υπάρχοντα ιδρυματικό χώρο. Στo βιβλίο του "Scriti 1953-1968", γράφει μεταξύ άλλων:


"Για να αποκατασταθεί ο ιδρυματοποιημένος που φυτοζωεί στα άσυλα μας, είναι επομένως σημαντικό το να αγωνιστεί κανείς, ώστε να του αφυπνίσει ένα συναίσθημα εναντίωσης στην εξουσία που τον έχει ως τώρα καταστρέψει και ιδρυματοποιήσει. Απ' το ξύπνημα αυτού του συναισθήματος, το συναισθηματικό κενό στο οποίο ο άρρωστος έχει ζήσει για χρόνια, θα γεμίσει από τις προσωπικές δυνάμεις της αντίδρασης, της σύγκρουσης, της επιθετικότητας, την οποία -μόνο- θα είναι δυνατόν να κάνει μοχλό πίεσης για την αποκατάστασή του.

Αυτό δεν σημαίνει χάος και αναρχία. Σημαίνει να γνωρίζεις την ισχύ της εξουσίας, σαν συντονιστικό στοιχείο, σαν σημείο στήριξης, σαν πηγή προστασίας όταν είναι απαραίτητο κι όχι σαν απόλυτη αυθεντία, επιβολή, έλεγχο. Σημαίνει μια εξουσία που κινείται σ' ένα τέτοιο επίπεδο ώστε να καταφέρνει να διατηρεί και να αντιμετωπίζει τη σταθερή σύγκρουση στη σχέση μ 'αυτόν που την εμπιστεύεται. Σημαίνει ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση αμοιβαίας έντασης στην οποία, λαμβάνει υπόψη και την ανάγκη για ελευθερία του καθενός ατόμου."


Ίσως ν' αναρωτηθείτε γιατί τώρα όλα αυτά, αλλά η απάντηση είναι πολύ απλή. Ενώ κάποιοι από μας, προγραμματίζουμε διακοπές και σκεφτόμαστε ονειρικά τοπία, άλλοι συνάνθρωποι μας περνούν την πόρτα του ψυχιατρείου κι έρχονται αντιμέτωποι με τον απόλυτο εξευτελισμό της καθήλωσης, χημικής και φυσικής, με το πρόσχημα της προστασίας του κοινωνικού συνόλου απ' αυτούς, αλλά και των ίδιων απ' τον "κακό" εαυτό τους. 

Στη Διακήρυξη της Πανελλήνιας Επιτροπής Ατόμων με Ψυχιατρική Εμπειρία, που διάβασα πρόσφατα, υπάρχουν πολλά αιτήματα που αφορούν όσα ο Basaglia αναφέρει στο παραπάνω κείμενο και ζητείται η ενεργή υποστήριξη όλων των σκεπτόμενων ανθρώπων (που μπορούν να επικοινωνήσουν για περισσότερες πληροφορίες στο e-mail: freemindgr@gmail.com). 

Ταυτόχρονα είναι σε εξέλιξη μια κίνηση που ξεκίνησε απ' το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και την Πανελλαδική Συσπείρωση για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση και αφορά στην ποινικοποίηση της καθήλωσης (περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ: http://www.psyspirosi.gr/keimena/kathilosi.htm) , η οποία με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη. Θα 'θελα λοιπόν, όσοι περνάτε απ' το blog, να λάβετε γνώση του θέματος κι αν σας ενδιαφέρει να κάνετε και κάτι παραπάνω. 

Πιστεύω πως το ζήτημα μας αφορά όλους και κανείς δεν πρέπει να κλείσει τα μάτια μπροστά στη φρίκη που βιώνουν καθημερινά τόσοι συνάνθρωποι μας. Δυστυχώς, ο Basaglia, όταν ζητάει Eλευθερία, είναι και σήμερα, πιο επίκαιρος από ποτέ. Κι ας έχουν περάσει τόσα χρόνια, από τότε που έγραψε αυτά τα λόγια. "H Eλευθερία είναι θεραπευτική".-



*αφιερωμένο στον Ανέστη Μ.

10 Ιουλ 2008

"Iστορία της σεξουαλικότητας"- Μισέλ Φουκώ











Για το τρίτομο έργο του Γάλλου φιλοσόφου Μισέλ Φουκώ, "Η ιστορία της σεξουαλικότητας", θα κάνουμε λόγο σήμερα. Ο Φουκώ ξεκίνησε ως ψυχολόγος αλλά τελικά τον περισσότερο χρόνο της ζωής του τον αφιέρωσε στη μελέτη των κοινωνικών θεσμών κι έγραψε μερικά απ' τα σημαντικότερα βιβλία που διάβασα ποτέ, όπως : "Η ιστορία της τρέλας", "Επιτήρηση και τιμωρία", "Εξουσία, ηθική και γνώση", "Η μικροφυσική της γνώσης", "Η αρχαιολογία της γνώσης" κ.α. Είχε σχεδιάσει αρχικά, να γράψει κι άλλες μελέτες για τη σεξουαλικότητα, αλλά πέθανε πριν προλάβει να τις ολοκληρώσει εντελώς κι η οικογένεια του έκανε σεβαστή την επιθυμία του να μη δημοσιευτεί τίποτα μετά το θάνατό του. Έτσι ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν το ακριβές περιεχόμενο των ανέκδοτων αυτών τόμων. Σήμερα, επέλεξα να σας παραθέσω ένα απόσπασμα απ΄το πρώτο βιβλίο, που φέρει τον τίτλο: "Η δίψα της γνώσης" κι αφορά τη σχέση της εξουσίας με το σεξ:


"Ανάμεσα στην εξουσία και στο σεξ δεν καθιερώνεται ποτέ σχέση, παρά μονάχα με τρόπο αρνητικό: απόρριψη, αποκλεισμός, άρνηση, φραγμός ή ακόμα απόκρυψη ή προσωπείο. Η εξουσία δεν έχει τη "δύναμη" να κάνει τίποτε στο σεξ και στις ηδονές, εκτός από το να του λέει όχι. Αν φτιάχνει κάτι, είναι απουσίες και κενά. Εξαφανίζει στοιχεία, εισάγει ασυνέχειες, χωρίζει ότι είναι ενωμένο, χαράζει σύνορα. Οι ενέργειες της παίρνουν τη γενική μορφή του ορίου και της έλλειψης.

Η εξουσία είναι, βασικά, εκείνο που υπαγορεύει στο σεξ τον νόμο του. Πράγμα που σημαίνει πρώτα-πρώτα ότι το σεξ βρίσκεται τοποθετημένο απ' αυτήν κάτω από ένα καθεστώς δυαδικό: θεμιτό και αθέμιτο, επιτρεπόμενο και απαγορευμένο. Πράγμα που σημαίνει, παραπέρα, ότι η εξουσία ορίζει στο σεξ μια "τάξη" που λειτουργεί ταυτόχρονα σαν μορφή νοητότητας: το σεξ αποκρυπτογραφείται με βάση τη σχέση του προς το νόμο. Πράγμα που σημαίνει, τέλος, ότι η εξουσία δρα ορίζοντας τον κανόνα: η ενέργεια της εξουσίας πάνω στο σεξ γίνεται με τη γλώσσα ή μάλλον με μια πράξη Λόγου που, απ' αυτό το ίδιο το γεγονός ότι εκφέρεται, δημιουργεί μια κατάσταση δικαίου. Μιλάει και είναι ο κανόνας. Την καθαρή μορφή εξουσίας τη βρίσκει κανείς στο λειτούργημα του νομοθέτη. Και ο τρόπος ενέργειάς της αναφορικά προς το σεξ είναι νομικο-διασκεπτικού τύπου.
Δεν θα πλησιάσεις, δεν θ' αγγίξεις, δεν θα αναλώσεις, δεν θα δοκιμάσεις ηδονή, δεν θα μιλήσεις, δεν θα φανείς. Σε τελευταία ανάλυση, δεν θα υπάρχεις παρά μόνο στη σκιά και στη μυστικότητα. Πάνω στο σεξ, η εξουσία εφαρμόζει μόνο ένα νόμο απαγορευτικό. Σκοπός της: ν' απαρνηθεί το σεξ τον εαυτό του. Μέσα της: η απειλή της τιμωρίας που δεν είναι άλλη από την εξάλειψή του. Απαρνήσου τον εαυτό σου, αλλιώς βγαίνεις από τη μέση. Μην εμφανίζεσαι, αν δεν θες να εξαφανιστείς. Η ύπαρξη σου δεν θα διατηρηθεί παρά μόνο με το τίμημα της εκμηδένισης της. Η εξουσία δεν περιορίζει το σεξ, παρά με μια απαγόρευση που παίζει με την εναλλαγή ανάμεσα σε δυό ανυπαρξίες.
Αυτή η απαγόρευση υποτίθεται ότι παίρνει τρεις μορφές: να βεβαιώνει πως αυτό δεν επιτρέπεται, να εμποδίζει αυτό να ειπωθεί, να αρνιέται ότι αυτό υπάρχει...


Η συνέχεια στο βιβλίο που κυκλοφορεί απ' τις εκδόσεις "Ράππα", σε μετάφραση της Γκλόρυ Ροζάκη. Κι όσοι θέλετε να μάθετε ακόμη περισσότερα για τον μεγάλο αυτό διανοητή που επηρεάστηκε βαθιά απ' τον Νίτσε, μπορείτε απλώς να επισκεφτείτε τον παρακάτω ιστότοπο: http://www.michel-foucault.com/ Καλή ανάγνωση!





















6 Ιουλ 2008

Ανδαλουσιανός σκύλος

 ...








Μιας που ανέφερα στο προηγούμενο post τον Μπουνιουέλ και την γοητεία που ασκούσε και σε κείνον η αυτοκτονία του σκορπιού όταν περικυκλώνεται από φωτιά, σκέφτηκα να σας παραθέσω σήμερα ένα απόσπασμα που αφορά ίσως την πιο πρωτοποριακή σουρεαλιστική ταινία που γυρίστηκε ποτέ: τον "Ανδαλουσιανό σκύλο". Ο ίδιος ο Μπουνιουέλ στην αυτοβιογραφία του που κυκλοφορεί με τίτλο: "Η τελευταία πνοή", απ' τις εκδόσεις "Οδυσσέας", σε μετάφραση της Μαρίας Μπαλάσκα, αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο σ' αυτή την ταινία, αλλά εγώ επέλεξα ένα άλλο απόσπασμα που αφορά όχι μόνο αυτό το δημιούργημά του, αλλά συνολικά τη σχέση του με τα όνειρα, ίσως γιατί τελευταία κάτι γίνεται με τα όνειρά μου κι αισθάνομαι ότι μπαίνω σε μια ενδιαφέρουσα περιπέτεια. Γράφει λοιπόν ο Μπουνιουέλ:

"Αν μου 'λέγαν: σου μένουν είκοσι χρόνια ζωής, πως θα 'θελες να περάσεις το κάθε εικοσιτετράωρο που σου απομένει να ζήσεις; Θα απαντούσα: δώστε μου δυο ώρες ενεργητικότητας και είκοσι δύο ώρες για να ονειρεύομαι υπό την προϋπόθεση ότι θα μπορώ να θυμάμαι -γιατί το όνειρο δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο μέσα από τη μνήμη που το τρέφει.

Λατρεύω τα όνειρα, ακόμη κι όταν είναι εφιάλτες, όπως συμβαίνει συνήθως με τα δικά μου. Τα όνειρά μου είναι διαρκώς σπαρμένα από εμπόδια, που τα συναντώ ξανά και ξανά. Αλλά το ίδιο μου κάνει.

Αυτός ο τρελός έρωτας για το όνειρο, για την απόλαυση του να ονειρεύομαι τελείως απαλλαγμένος από οποιαδήποτε ανάγκη για εξήγηση, είναι ένα από τα βαθιά αισθήματα που μ' έφεραν κοντά στο σουρεαλισμό. Ο "Ανδαλουσιανός σκύλος" γεννήθηκε από τη συνάντηση ενός ονείρου μου με ένα όνειρο του Νταλί. Αργότερα εισήγαγα όνειρα στις ταινίες μου, προσπαθώντας να αποφύγω τον λογικό κι επεξηγηματικό ρόλο που παίζουν συνήθως. Μια μέρα είπα σ' ένα μεξικανό παραγωγό -που όμως δεν του άρεσε καθόλου το αστείο μου: "Αν η ταινία βγει πολύ μικρή, θα βάλω μέσα ένα όνειρο" .

Εννοείται ότι σας προτείνω να διαβάσετε ολόκληρο το αξιόλογο αυτό βιβλίο και βέβαια όσοι δεν έχετε δει την ταινία, μπορείτε απλά να κάνετε κλικ στο http://www.cinemanews.gr/v5/classic.php?n=2133 και σίγουρα θα μάθετε περισσότερα... 
















Related Posts with Thumbnails